تعریف فیلدها
در قلب هر مدل، فیلدها (Fields) قرار دارند — اجزایی که ستون‌های جدول را تشکیل می‌دهند و نوع، محدودیت‌ها و رفتار داده‌ها را مشخص می‌کنند. در این مقاله آموزشی، به‌صورت پاراگرافی و کاربردی، تمامی بخش‌های لازم برای تعریف یک فیلد در مدل جنگو را بررسی می‌کنیم.
⮜ نام فیلد: همانند یک متغیر پایتون
اولین و ساده‌ترین بخش در تعریف یک فیلد، نام آن است. این نام باید مطابق قوانین نام‌گذاری متغیرهای پایتون باشد — یعنی با حروف، اعداد یا زیرخط (_) شروع شود و حروف بزرگ و کوچک در آن مهم باشند. این نام در کد برای دسترسی به فیلد استفاده می‌شود. جنگو به‌صورت خودکار نام فیلد را برای ستون دیتابیس نرمال‌سازی می‌کند — مثلاً firstName به first_name تبدیل می‌شود — اما در کد همچنان از نام اصلی استفاده می‌گردد.
⮜ تایپ فیلد: تعیین جنس داده
تایپ یک فیلد تعیین می‌کند که داده‌های ذخیره شده در آن چه فرمتی داشته و چه محدودیت‌هایی دارند. جنگو مجموعه غنی‌ای از انواع فیلد را ارائه می‌دهد، از CharField برای رشته‌های کوتاه، تا TextField برای متن‌های طولانی، IntegerField برای اعداد صحیح، BooleanField برای مقادیر درست/غلط، و فیلدهای رابطه‌ای مثل ForeignKey و ManyToManyField برای ایجاد ارتباط بین مدل‌ها. انتخاب نوع صحیح فیلد، نه تنها صحت داده‌ها را تضمین می‌کند، بلکه در بهینه‌سازی پایگاه داده و جلوگیری از خطاها نیز بسیار مؤثر است.
⮜ پارامترهای اجباری و اختیاری: تنظیم دقیق رفتار فیلد
هر تایپ از فیلد ممکن است به پارامترهای اجباری نیاز داشته باشد. برای مثال، CharField بدون مشخص کردن max_length قابل تعریف نیست — چرا که جنگو باید بداند حداکثر طول مجاز رشته چقدر است. اما فراتر از این، می‌توان با استفاده از پارامترهای اختیاری، رفتار فیلد را دقیق‌تر کنترل نمود. پارامترهایی مثل null که اجازه ذخیره مقدار NULL در دیتابیس را می‌دهد، یا blank که تعیین می‌کند فیلد در فرم‌ها می‌تواند خالی باشد. همچنین می‌توان از default برای تعیین مقدار پیش‌فرض، verbose_name برای نمایش نام خوانا در پنل ادمین و فرم‌ها، یا help_text برای ارائه راهنمایی به کاربر استفاده کرد. این پارامترها انعطاف‌پذیری بالایی در اختیار قرار می‌دهند تا فیلدها را بطئر دقیق مطابق با نیازهای پروژه تنظیم نمود.
⮜ فیلدهای رابطه‌ای: اتصال مدل‌ها به یکدیگر
یکی از قدرتمندترین ویژگی‌های جنگو، مدیریت روابط بین مدل‌هاست. با استفاده از فیلدهایی مثل ForeignKey (رابطه یک-به-چند)، OneToOneField (رابطه یک-به-یک) و ManyToManyField (رابطه چند-به-چند)، می‌توان مدل‌ها را به هم متصل نمود. هنگام تعریف این فیلدها، علاوه بر نوع فیلد، باید مدل مقصد را نیز مشخص کرد — یعنی تعیین نمود که این فیلد به کدام مدل دیگر اشاره می‌کند. همچنین پارامتر on_delete برای ForeignKey و OneToOneField اجباری بوده و تعیین می‌کند در صورت حذف رکورد مرتبط، چه اتفاقی بیفتد — به عنوان مثال CASCADE به معنی حذف خودکار رکوردهای وابسته است. با استفاده از related_name نیز می‌توان دسترسی معکوس از مدل مقصد به مدل فعلی را با یک نام دلخواه تعریف نمود.
⮜ تنظیمات پیشرفته: ایندکس‌ها، متا و بهینه‌سازی
گاهی برای بهبود عملکرد یا اعمال منطق خاص، نیاز به تنظیمات پیشرفته‌تر هست. این تنظیمات معمولاً در کلاس Meta داخل مدل قرار می‌گیرند. به طور مثال می‌توان با indexes ایندکس‌های دیتابیسی روی فیلدهای پرتکرار ایجاد کرد تا جستجوها سریع‌تر انجام شوند و یا با ordering تعیین نمود که لیست رکوردها به‌صورت پیش‌فرض چگونه مرتب شوند. همچنین unique_together یا constraints می‌توانند برای اعمال محدودیت‌های پیچیده‌تر روی ترکیب فیلدها استفاده شوند. این بخش‌ها اختیاری هستند، اما در پروژه‌های واقعی و حرفه‌ای، نقش حیاتی در عملکرد و صحت داده‌ها دارند.
به طور خلاصه می‌توان اشاره کرد که تعریف صحیح و دقیق فیلدها در مدل‌های جنگو، پایه و اساس یک پروژه موفق است. هر فیلد باید با دقت طراحی شود — از نام‌گذاری شفاف گرفته تا انتخاب تایپ مناسب، تعیین محدودیت‌ها و پیکربندی رفتارهای پیش‌فرض. با یادگیری این مفاهیم، نه‌تنها مدل‌های قوی و پایدار ساخته خواهند شد، بلکه توسعه فرم‌ها، پنل ادمین، APIها و منطق کسب‌وکار را نیز تسهیل می‌نمایند. جنگو با ارائه ابزارهای قدرتمند و انعطاف‌پذیر، اجازه می‌دهد تا بدون نگرانی از جزئیات پایگاه داده، روی منطق کسب‌وکار تمرکز کرد. پس می‌بایست در تعریف فیلدها سرمایه‌گذاری کرد — چرا که این فیلدها، ستون‌های فقرات پروژه هستند.